Kuifeend (Aythya fuligula)
Een kuifeendman op het Hoefijzermeer in het Noordhollands Duinreservaat, 2 januari 2012.
Orde:
Eendvogels (Anseriformes)
Familie:
Eenden (Anatidae)
Lengte: 40-47 cm
Kuifeenden zijn opvallend onbekend bij het grote publiek, terwijl het één van de meest voorkomende eenden is. Ze komen voor in zo goed als geheel Europa. In Nederland en de ons omringende landen zijn ze het hele jaar aanwezig. Dit zijn echter niet dezelfde vogels. De Nederlandse broedvogels trekken naar Zuid-Europa (en een deel naar Groot-Brittannië), en we krijgen er Oost-Europese kuifeenden voor terug. Broeden doen kuifeenden alleen, een enkele keer in kleine groepjes, maar 's winters zijn ze me velen bij elkaar te vinden, vaak in het gezelschap van groepen tafeleenden. De aantallen variëren van enkele tientallen, tot soms duizenden bij elkaar. Het aantal overwinterende kuifeenden is afhankelijk van het weer. In koude winters trekken er meer vogels weg naar zuidelijker oorden.
In eerste instantie lijkt een kuifeend een saaie vogel. Het vrouwtje is bruin, voorzien van een kort kuifje, het mannetje zwart met witte flanken, voorzien van een lange kuif. De zwarte delen van de mannetjes glanzen in bepaald licht echter groenig, en in ander licht juis weer paarsig. Een enkele keer zie je beide kleuren tegelijk.
Zowel de man als de vrouw hebben een grijze snavel met een zwarte punt over de hele breedte van de snavel en een gele iris met zwarte pupil.
Soorten die op de kuifeend lijken zijn onder meer de topper, die veel minder voorkomt, en de witoogeend (lijkt op kuifeendvrouw), die in Nederland zeldzaam is.
Hybriden komen opvallend veel voor bij duikeenden uit de Aythya-groep, waar ook de kuifeend bij hoort. Combinaties met topper of de tafeleend komen voor, maar ook met zeldzame soorten als de ringsnaveleend, de witoogeend of de Ameriaaknse tafeleend kunnen voorkomen. De combinatie Kuifeendman x tafeleendvrouw levert een verrassing op: de hybride lijkt op een Amerikaanse dwaalgast, de kleine topper.
Kuifeenden horen bij de groep van de duikeenden. Ze springen op uit het water en duiken dat naar de bodem om daar te zoeken naar zoetwatermosselen, kreeftachtigen, insecten en soms waterplanten.
Het is ook een mooi schouwspel (net als bij andere eenden) om te zien hoe een kuifeend zich poetst. Het hele lijf wordt met de snavel gewreven, tot aan de buik aan toe. Daarbij komt hij bijna op zijn rug in het water te liggen. Het ritueel wordt afgesloten als de eend zich opricht en min of meer rechtop in het water gaat staan, waarbij hij een paar keer met zijn vleugels klappert. In feite wassen eenden zich overigens niet. Ze wrijven over kliertjes die hierdoor geactiveerd worden en vet aanmaken. Dit vet vormt een isolatielaag die hen beschermt tegen de kou.
Eendvogels (Anseriformes)
Familie:
Eenden (Anatidae)
Lengte: 40-47 cm
Kuifeenden zijn opvallend onbekend bij het grote publiek, terwijl het één van de meest voorkomende eenden is. Ze komen voor in zo goed als geheel Europa. In Nederland en de ons omringende landen zijn ze het hele jaar aanwezig. Dit zijn echter niet dezelfde vogels. De Nederlandse broedvogels trekken naar Zuid-Europa (en een deel naar Groot-Brittannië), en we krijgen er Oost-Europese kuifeenden voor terug. Broeden doen kuifeenden alleen, een enkele keer in kleine groepjes, maar 's winters zijn ze me velen bij elkaar te vinden, vaak in het gezelschap van groepen tafeleenden. De aantallen variëren van enkele tientallen, tot soms duizenden bij elkaar. Het aantal overwinterende kuifeenden is afhankelijk van het weer. In koude winters trekken er meer vogels weg naar zuidelijker oorden.
In eerste instantie lijkt een kuifeend een saaie vogel. Het vrouwtje is bruin, voorzien van een kort kuifje, het mannetje zwart met witte flanken, voorzien van een lange kuif. De zwarte delen van de mannetjes glanzen in bepaald licht echter groenig, en in ander licht juis weer paarsig. Een enkele keer zie je beide kleuren tegelijk.
Zowel de man als de vrouw hebben een grijze snavel met een zwarte punt over de hele breedte van de snavel en een gele iris met zwarte pupil.
Soorten die op de kuifeend lijken zijn onder meer de topper, die veel minder voorkomt, en de witoogeend (lijkt op kuifeendvrouw), die in Nederland zeldzaam is.
Hybriden komen opvallend veel voor bij duikeenden uit de Aythya-groep, waar ook de kuifeend bij hoort. Combinaties met topper of de tafeleend komen voor, maar ook met zeldzame soorten als de ringsnaveleend, de witoogeend of de Ameriaaknse tafeleend kunnen voorkomen. De combinatie Kuifeendman x tafeleendvrouw levert een verrassing op: de hybride lijkt op een Amerikaanse dwaalgast, de kleine topper.
Kuifeenden horen bij de groep van de duikeenden. Ze springen op uit het water en duiken dat naar de bodem om daar te zoeken naar zoetwatermosselen, kreeftachtigen, insecten en soms waterplanten.
Het is ook een mooi schouwspel (net als bij andere eenden) om te zien hoe een kuifeend zich poetst. Het hele lijf wordt met de snavel gewreven, tot aan de buik aan toe. Daarbij komt hij bijna op zijn rug in het water te liggen. Het ritueel wordt afgesloten als de eend zich opricht en min of meer rechtop in het water gaat staan, waarbij hij een paar keer met zijn vleugels klappert. In feite wassen eenden zich overigens niet. Ze wrijven over kliertjes die hierdoor geactiveerd worden en vet aanmaken. Dit vet vormt een isolatielaag die hen beschermt tegen de kou.